ABD fonladığı medya'yı nasıl denetliyor?

ABD, yabancı ülkelerce fonlanan basın kuruluşlarının 6 ayda bir bildirimde bulunmasını zorunlu kılıyor.

ABD'deki Cherst Vakfı'nın Türkiye'deki bazı medya kuruluşlarını maddi olarak desteklediğinin anlaşılmasının ardından İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Türkiye'de herhangi bir '5. kol' faaliyetine izin verilmeyeceğini belirterek, "ABD'de yabancı devletler tarafından fonlanan medya kuruluşları, altı ayda bir ABD makamlarına çalışmaları hakkında detaylı bilgi vermek durumundadır" açıklamasını yaptı. İletişim Başkanı Altun'un işaret ettiği bu durum ABD'deki FARA yasasını gündeme taşıdı.

1938'den beri yürürlükte

ABD Adalet Bakanlığı, yabancı ülkeler tarafından ABD'de yürütülen doğrudan/dolaylı siyasi faaliyetleri kontrol altında tutmak için, kısaltması FARA olan Yabancı Temsilciler Kayıt Yasası'nı yürürlüğe koydu. 1938 yılından bu yana yürürlükte olan yasa kapsamında, yabancı devlet kurumları, siyasi kuruluşlar, işletmeler, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar, devlete ait işletmeler ve hatta bireyler yer alıyor. Yabancı ülkelerden doğrudan/dolaylı olarak gelen talimat ya da maddi destekle hareket eden kişi ve kurumlar ABD Adalet Bakanlığı tarafından denetleniyor.

6 ayda bir rapor

FARA'ya kayıt olan medya kuruluşları hukuki yapıları, çalışanları, fonlanmaları ve ilgili oldukları yabancı ülkelerle ilişkilerini Ulusal İletişim Komisyonu'na (FCC) her altı ayda bir bildirmek zorundalar. Bağımsız federal bir devlet birimi olan FCC, ABD'deki tüm yerli ve yabancı kablolu yayın, TV ve radyo yayınlarını düzenlemek ve gerektiğinde iç güvenlik önlemlerine uygun hale getirmekle yetkilendirilmiş bir kurum olarak öne çıkıyor. ABD'deki tüm yabancı medya kuruluşlarının FCC'ye yaptıkları kayıtlar da 2018'de yürürlüğe giren Ulusal Savunma Yetki Yasası'na uygun olmak zorunda. Bu medya kuruluşlarının iç güvenliğe uygun olup olmadığını ayrıca ABD Savunma Bakanlığı da kontrol ediyor.

Kekeç 1 yıl önce yazmıştı

14 Kasım 2020'de vefat eden Akşam yazarı Ahmet Kekeç, fonlanan basın kuruluşlarını vefatından kısa süre önce köşesinde gündeme taşımıştı. Kekeç, 17 Temmuz 2020'de kaleme aldığı "Vay besleme vay" yazısında, "Paralel bir basın oluşturmuşlar" demişti. Kekeç'in o yazısı sosyal medyada gündem oldu.

İhlalin cezası ağır

FARA'nın ihlal edilmesinin cezası ağır. İhlal edenlere 5 yıla kadar hapis ve 250 bin dolara kadar para cezası verilebileceği gibi, 6 aya kadar hapis ve 10 bin dolara kadar para cezası da verilebiliyor.

Son örnek Al Jazeera

New York Times'da Eylül 2020'de yer alan haberde, ABD Adalet Bakanlığı'nın, Al Jazeera'ya ait ABD merkezli bir dijital haber ağına 'yabancı kuruluş' olarak kayıt yaptırması talimatı verdiği bilgisi yer aldı.