Araç Değer Kaybı Nedir?

Araç Değer Kaybı, bir trafik kazası sonrasında aracın orijinal, hasarsız ikinci el piyasa değerinin, kaza sonrası onarım gerçekleştirilmiş olsa bile düşmesi durumudur. Yani, aracınız kaza nedeniyle tamir edilmiş olsa dahi, kaza kaydının TRAMER sisteminde yer alması sebebiyle, alıcıların gözünde değeri düşmüş olur. Bu makalede, araç değer kaybının ne olduğu, nasıl hesaplandığı, hangi şartlar altında tazmin edilebildiği ve hukuki boyutları detaylı biçimde ele alınacaktır.

Araç Değer Kaybının Tanımı ve Önemi
 

Araç değer kaybı, kaza öncesi aracın hasarsız ikinci el piyasa değerinden, kaza sonrası tamir edilmiş ancak kaza kaydının işlemiş olması nedeniyle oluşan değerin farkı olarak tanımlanır. Araçlar, kaza geçmişine sahip olduklarında, ne kadar iyi tamir edilmiş olurlarsa olsunlar, ikinci el piyasasında eskimeye ve değer kaybına uğrarlar. Bu durum, aracın satış değerini önemli ölçüde düşürerek, araç sahibinin maddi zarara uğramasına neden olur. Dolayısıyla, trafik kazası sonrası araç değer kaybı, hem sigorta şirketleri hem de mağdur sürücüler açısından büyük bir önem taşımaktadır.

Değer Kaybı Hesaplama Yöntemleri
 

Araç Değer Kaybı Hesaplama kullanılan yöntemlerden biri, temel olarak “Baz Değer Kaybı” kavramına dayanmaktadır. Baz Değer Kaybı, aracın kaza öncesi rayiç değerinin belirli bir yüzdeyle (örneğin %19) çarpılmasıyla elde edilir. Bu hesaplamaya ek olarak, hasarın boyutunu ve aracın kilometre kullanımını yansıtan katsayılar devreye girer. Örneğin;

Hasar Boyutu Katsayısı: Hasarın büyüklüğüne göre (büyük, orta, küçük veya basit hasar) değişken katsayılar kullanılır. Büyük hasar durumunda katsayı daha yüksek iken, basit hasar durumunda daha düşük bir katsayı uygulanır.

Araç Kullanılmışlık (Km) Katsayısı: Aracın kilometre durumu, değer kaybı hesaplamasında önemli bir etkendir. Araç, belirli kilometre aralıklarında farklı katsayılarla değerlendirilir. Daha düşük kilometredeki araçlarda katsayı yüksek, yüksek kilometredeki araçlarda ise katsayı düşürülebilir.

Bu formüller ışığında;

Total Değer Kaybı = Baz Değer Kaybı x Hasar Boyutu Katsayısı x Araç Kullanılmışlık Katsayısı

hesaplama yöntemiyle, kaza sonrası aracın maruz kaldığı gerçek değer kaybı belirlenir. Örneğin, piyasa değeri 100.000 TL olan bir araç için, hasarın büyüklüğü ve kilometre durumuna göre hesaplama sonucu ortaya çıkan değer kaybı tutarı, aracın gerçek değerinde yaşanan düşüşü yansıtır.

Hukuki Çerçeve ve Yasal Düzenlemeler

Araç değer kaybı konusu, sadece matematiksel bir hesaplama olmanın ötesinde, hukuki boyutu da olan bir konudur. Geçmişte, trafik sigortası poliçelerinde kullanılan belirli formüller ve kilometre sınırları mevcuttu. Örneğin, kaza sonrası 165.000 km üzerindeki araçların değer kaybı tazminatından yararlanamayacağına dair uygulamalar bulunmaktaydı. Ancak, 9 Ekim 2020 tarihinde Anayasa Mahkemesi’nin verdiği karar ile bu kilometre sınırı kaldırılmış, böylece artık her kilometredeki araç için değer kaybı tazminatı talep edilebilmesine olanak sağlanmıştır.

Karayolları Trafik Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde, meydana gelen zarar “gerçek zarar” ilkesine göre değerlendirilir. Yani, kaza sonrası aracın piyasa rayiç değerinde oluşan fark, mağdur sürücüye ödenmesi gereken tazminat olarak kabul edilir. Sigorta şirketleri, kaza sonrasında hasar tespiti ve bilirkişi raporları doğrultusunda, aracın gerçek değer kaybını hesaplayarak ödeme yapmakla yükümlüdür. Ancak, bazı durumlarda hasarın küçük olması veya mini onarım gerektiren durumlarda, sigorta şirketleri değer kaybı tazminatını sınırlayabilmektedir.

Değer Kaybı Talep Şartları

Değer kaybı tazminatı talep edilebilmesi için belirli şartların yerine getirilmiş olması gerekmektedir. Öncelikle;

Kaza Tarihi ve Zamanaşımı: Değer kaybı tazminat talepleri, kaza tarihinden itibaren en geç 2 yıl içerisinde yapılmalıdır.

Hasarın Niteliği: Aracın hasar gördüğü bölgede daha önce bir onarım veya hasar kaydı bulunmamalıdır. Mini onarım ile giderilebilen basit hasarlar, genellikle değer kaybı kapsamında değerlendirilmez.

Kusur Oranı: Kaza sonrasında, zarar gören tarafın tamamen kusurlu olmaması gerekmektedir. Tam kusurlu durumlarda, karşı tarafın sigortasından değer kaybı talep edilemez.

Araç Tipi ve Kullanım Durumu: Kısa süreli kiralık araçlar, taksiler, dolmuşlar, test araçları gibi özel statüdeki araçlar ve toplumsal müdahale araçları (örneğin itfaiye araçları) gibi durumlarda değer kaybı tazminatı uygulanmamaktadır.

Bu şartların dışında, aracın kaza öncesi piyasa değeri, kilometre durumu, marka, model, hasarın hangi parçalarda meydana geldiği ve önceki hasar geçmişi gibi unsurlar da değer kaybı hesaplamasında göz önünde bulundurulmaktadır.

Neden Araç Değer Kaybı Önemlidir?

 

Araç değer kaybı, kaza sonrasında aracın satış değerinin düşmesine neden olduğu için, mağdur sürücüler için önemli bir maddi kayıp unsurudur. Hasar gören araçlar, tamir edildikten sonra bile, kaza geçmişinin etkisiyle alıcılar tarafından daha düşük bir bedelle değerlendirilmektedir. Bu durum, özellikle ikinci el piyasasında aracın değerini olumsuz yönde etkiler. Dolayısıyla, araç sahibi, kazadan sonra sadece onarım masraflarını değil, aynı zamanda aracın gerçek piyasa değerinde meydana gelen düşüşü de talep edebilmelidir.

Ayrıca, değer kaybı tazminatı, sigorta şirketleri ve adli merciler önünde yapılacak olan bilirkişi incelemeleri ile belirlenir. Uzman bilirkişiler, aracın hasar durumu, onarım kalitesi ve piyasa koşulları gibi faktörleri değerlendirerek, mağdurun hak ettiği tazminat miktarını hesaplar. Böylece, hem sigorta şirketleri hem de araç sahipleri arasında yaşanan anlaşmazlıkların çözümünde önemli bir referans noktası oluşturur.

Özetle;

Araç değer kaybı, trafik kazası sonrası ortaya çıkan ve aracın ikinci el piyasasındaki değerinde meydana gelen düşüşü ifade eden, hem teknik hem de hukuki yönleri olan bir konudur. Kaza anında ortaya çıkan hasarın onarım sonrası bile aracın kaybettiği değerin tazmini, mağdur sürücülerin maddi zararlarını azaltmak adına büyük önem taşır. Doğru hesaplama yöntemleri, uygun katsayılar ve güncel hukuki düzenlemeler ışığında, mağdur sürücüler hak ettikleri tazminatı alabilmekte; böylece yaşadıkları maddi kayıp en aza indirilebilmektedir. Bu bağlamda, hem sigorta şirketleri hem de hukuki danışmanlık hizmeti sunan kurumlar, araç değer kaybı konusunda bilinçlendirme ve destek sağlamaya devam etmektedir.