Koronaya karşı ilk DNA aşısını geliştirdiler
Hindistan dünyanın ilk DNA aşısı olan ZyCoV-D'i ürettiğini ve düzenleyici kurum tarafından onaylandığını duyurdu.
Aşının, önümüzdeki ay gibi erken bir tarihte kullanıma sunulması bekleniyor.
Peki DNA aşısı nedir? Bu yeni aşı, dünyanın Covid-19 ile mücadelesinde mRNA aşılarından bir sonraki silah mı olacak?
DNA aşısı nasıl hazırlanıyor?
İsrail Tel Aviv Üniversitesi'nden Prof. Dr. Jonathan Gershoni, DNA aşısının bir yazılım aşısı şekli olduğunu açıkladı. Bir yazılım aşısı, bilim insanlarının virüsün genetik kodlarını (sadece başak proteinini kodlayan genlere karşılık gelen DNA veya RNA) etkili bir şekilde vücuda enjekte edilmesiyle oluşturuluyor. Hücreler daha sonra viral proteini sentezleyerek, virüsün başak proteinine karşı antikor üretilmesini sağlıyor.
"Öldürülmüş bir virüsten veya zayıflatılmış bir virüsten oluşan bir donanım aşınız olabilir" diyen Gershone şöyle devam etti: "Sadece saflaştırılmış başak proteini olan Hepatit B aşısı gibi bir alt birim aşınız da olabilir. Bağışıklık sistemi, viral proteinin varlığını tanımlar. Bu şekilde aşı bağışıklık sistemini yanıt vermesi ve virüsü etkisiz hale getiren oldukça spesifik hedeflenmiş antikorlar üretmesi için uyarır”
"DNA geninin tek kullanımlık bir kopyasıdır"
Bununla birlikte, bugün var olan geleneksel çocukluk aşılarının tümü Gershoni’nin tabiriyle donanım aşılarından oluşuyor.
1980'lerin sonlarından bu yana, bilim insanları DNA veya RNA'yı doğrudan enjekte etmek için çalışmaya başladılar. Şu anda Türkiye asıllı Prof. Dr. Uğur Şahin ve Dr. Özlem Türeci tarafından geliştirilen BioNTech/Pfizer ve Moderna’nın corona virüs aşıları dünyadaki ilk yazılım aşılarının örneğini oluşturuyor.
Gershoni, "Biyolojideki bilgi akışının şu şekilde olduğunu biliyoruz: genetik materyal, çok kararlı bir molekül, çift sarmallı DNA'da depolanıyor. Ancak, RNA formunda tek kullanımlık ve ara bir genetik materyal oluşturmak için genden akan bilginin kopyalanması gerekiyor. Yani geleneksel anlamda RNA, DNA geninin tek kullanımlık bir kopyasıdır” dedi.
Bununla birlikte, ribozomlar olarak bilinen protein üretim makineleriyle etkileşime girebilen DNA değil RNA'dır. Ribozomlar, RNA'yı tanıyan ve RNA dilinde yazılmış genetik materyali sistematik olarak donanıma, yani proteine çeviren şeydir. Donanım proteindir ve bize bu proteinleri nasıl yapacağımızı söyleyen talimat kılavuzları DNA veya RNA'da olabilir" diyen Gershoni, "Bu nedenle, DNA veya RNA, yazılım aşıları kategorisine girer" diye konuştu.
'Koronavirüsün başak proteinin DNA'sını içeriyor'
Hindistan'da Zydus Cadila adlı biyoteknoloji şirketi geçen dünyanın ilk DNA aşısını geliştirdiğini duyurdu. ZyCoV-D'i adlı aşının gelecek ay piyasa sürülmesinin beklendiği kaydedildi.
Ancak, Zydus Cadilla’nın iddiasına rağmen, piyasada halihazırda başka DNA aşıları da var, ancak başka şekilde üretiliyorlar.
AstraZeneca, Sputnik V ve Johnson & Johnson aşılarının tümü, aktif bileşenleri olarak corona virüsün başak proteinin DNA'sını içeriyor. Gershoni, bu aşıların corona virüsün başak proteininin DNA'sını aldığını ve onu adenovirüs adı verilen güvenli bir virüsün DNA'sının içine paketlediğini açıkladı. Bu aşılar, insan hücrelerini enfekte eden ancak herhangi bir belirgin veya zararlı hastalığa neden olmayan Adenovirüs yoluyla başak protein için geni sağlıyor.
[Covid-19'a karşı dünyanın ilk DNA aşısı geliştirildi: Gelecek ay kullanıma sunulması bekleniyor (DNA aşısı nedir?, DNA aşısının mRNA aşısından farkı nedir?) - 9]
Gershoni, "Böyle bir virüsü alıp genlerini manipüle edersek ve viral vektörün bazı genlerini corona virüsün başak proteinin geni ile değiştirirsek, bu tür viral vektörler hücrelerimize bulaştığında manipüle edilirler” dedi.
Diğer aşılardan farkı ne?
Hint aşısını farklı kılan, çok daha az DNA içermesi ve viral bir vektörde paketlenmemiş olması. Yani ZyCoV-D bir yazılım aşısıyken, diğerleri geleneksel donanım aşısı…
Çıplak DNA?
Gershoni şunları söyledi: "Yaptıkları şey, plazmit adı verilen küçük, dairesel bir DNA parçası almak ve bu plazmide, corona virüs başak proteinin bin 200 amino asidine karşılık gelen bir DNA parçası eklemek. ZyCoV-D'de kullandıkları plazmit, 1990'lardan pVAX1 olarak adlandırılan ve toplam boyutu sadece yaklaşık 3 bin harf (nükleotit baz çiftleri) olan, ticari olarak temin edilebilen bir plazmit DNA'sı. Bu durumda, DNA herhangi bir şeye sarılmaz veya paketlenmez, ancak doğrudan kola enjekte edilir, buna ‘çıplak DNA’ adı verilir."
Üç doz halinde 28 gün arayla uygulanacak
Öte yandan, ZyCoV-D’in her biri 28 gün arayla uygulanan üç dozdan oluştuğu açıklandı. Faz III denemesi, aşının etkinliğinin yüzde 66 olduğunu buldu.
