Suriye'de sürpriz hamle! İran'a çekil' mesajı verdiler

Geçtiğimiz günlerde Rusya ile İsrail'in anlaşarak İran destekli güçleri Dera operasyonuna katmayacağı iddia edilmişti. Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov “Suriye ordusu dışındaki güçler en kısa zamanda bölgeden ayrılmalı” sözleriyle haberleri teyit edercesine bir açıklama yaptı.

Suriye’de yedi buçuk yıldır devam eden savaşta, yeni perde İran-İsrail gerilimi üzerinden açılıyor. Suriye ordusu, ülkenin güneybatısındaki İsrail sınırında bulunan Dera ve Kuneytra vilayetlerine yapılacak operasyon için hazırlık yaparken, Rusya da harekat öncesi diplomatik girişimleri yürütüyor. Son günlerde bölge medyasında konuya ilişkin birçok haber yer aldı. Söz konusu haberlerde Rusya ve İsrail’in, Dera operasyonuna İran destekli güçlerin katılmaması konusunda anlaştığı öne sürüldü. 

EN KISA ZAMANDA ÇEKİLMELİDİR

Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, dün yaptığı açıklamada yayımlanan haberlerle paralel ifadeler kullandı. Başkent Moskova’da düzenlenen uluslararası düşünce kuruluşları zirvesinde konuşan Lavrov, “Suriyeli olmayan güçler, Suriye’nin güneybatısındaki çatışmasızlık bölgesinden en kısa zamanda çekilmelidir” dedi. Rus bakan, sözlerine şöyle devam etti: “İsrail ve İran’ın Suriye’de karşı karşıya gelmesiyle ilgili olarak, güneybatı çatışmasızlık bölgesi üzerine anlaşmalarımız var. Bu anlaşmalar, Rusya, Amerika Birleşik Devletleri ve Ürdün arasında yapıldı. Biz bunlar üzerinde çalışırken İsrail de bilgilendirildi. Anlaşmalar, çatışmasızlık bölgelerinin istikrarı sağlamlaştırmasını öngörürken, Suriyeli olmayan bütün güçlerin bu bölgeden ayrılmasını şart koşuyor.”

Karar'ın haberine göre, Lavrov, konuşmasında ABD’nin İran’la yapılan nükleer anlaşmadan çekilme kararı ve Kuzey Kore konularına da değindi. Bugün Kuzey Kore’ye bir ziyaret gerçekleştirecek olan Rus bakan, bu ülkeye yönelik ‘ültimatom ve yaptırım’ politikasının başarısız olduğunu savundu. İran anlaşmasını korumaya çalışacaklarını da vurgulayan Lavrov, ABD’nin Tahran yönetimiyle ‘topyekün karşı karşıya gelmeyi’ amaçladığını belirterek şunları söyledi: “1980’lerde ‘nükleer kış’ üzerine yazılan kıyamet senaryolarını hatırlıyorum. Neyse ki bu gerçekleşmedi, ancak ‘Arap Baharı’ geldi ve bir dizi trajik olayın ardından kitle imha silahları sorunu da büyüdü. ABD’nin, İran’ın nükleer programı üzerine yapılan Ortak Kapsamlı Eylem Planı’ndan çekilmesinden bahsediyorum. İran’la bir topyekün yüzleşme organize edilirken, Suriye hükümetinin kimyasal silah kullandığı iddialarına ilişkin çok sayıda sahnelenmiş olay var.”

Lavrov öte yandan ABD ile ilişkilerin normalleşmesini istediklerini belirtmeyi de ihmal etmedi: “Biz ne ABD ne de hiç kimse ile bu ihtilaflı ilişkilere devam etmek istemiyoruz. Trump’tan ve Washington’dan zaman zaman ilişkilerin normalleşmesinin gerekliliği konusunda sinyaller alıyoruz. Biz buna hazırız. Ancak somut bir teklif bekliyoruz.”    

İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, geçen haftalarda Moskova’da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i ziyaret etmişti. Netanyahu, önceki günse Suriye’nin kuzeybatısına yapılacak operasyonda İran destekli unsurların yer almamasının yeterli olmayacağını, İran’ın Suriye’den tamamen çekilmesi gerektiğini savunmuştu. İsrail, Suriye’ye ‘İran hedeflerini vurma’ gerekçesiyle sık sık saldırılar düzenliyor. Tahran’ın, Hizbullah üzerinden Lübnan’da sahip olduğu askeri gücün bir benzerini Suriye’de oluşturmak istemesi, Tel Aviv yönetiminin en büyük kaygısı. İran’ın, özellikle gelişmiş füze sistemlerini Suriye topraklarında üretmesi ihtimali de başka bir endişe konusu.

İran’ın Suriye’deki nüfuzu, uzun süredir ABD ve İsrail’in ülkedeki savaşa ilişkin bir numaralı gündem maddesi konumunda. İran, Suriye’nin doğusu ve Irak’ın batısındaki toprakların büyük ölçüde DAEŞ’den temizlenmesiyle, Tahran’dan Şam ve Beyrut’a uzanan kesintisiz bir hatta sahip olmuştu. Bu dönemde İran destekli milisler, Suriye’nin güneyindeki Tanf bölgesinde bulunan Amerikan üssüne karşı da saldırı girişimlerinde bulunmuştu.

5 SORUDA GÜNEYBATI SURİYE HAREKATI

1- Dera ve Kuneytra neden önemli?

Suriye’nin İsrail ve Lübnan sınırlarında bulunan bu iki vilayette rejime karşı savaşan grupların önemli bir varlığı bulunuyor. Kuneytra’nın İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri’yle komşu bölümü, Dera’nınsa kent merkezi dışında çok büyük kısmı muhalif grupların kontrolünde. Sık sık ‘İran güçlerini’ vurma gerekçesiyle Suriye’ye saldırılar düzenleyen İsrail, Tahran destekli grupların bu bölgeye yerleşmesinden kaygı duyuyor.

2-İsrail ve ABD nasıl konuya dahil oldu?

Rusya, Suriye’nin kuzeybatısında Türkiye ve İran’la sağladığı ‘çatışmasızlık bölgesi’ anlaşmalarının bir benzerini, ülkenin güneybatı kesimi için Ürdün ve ABD ile yaptı. Bu sebeple yaklaşık bir yıldır söz konusu bölgede ciddi bir çatışma yaşanmadı. Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, bu anlaşmanın sağlanması sürecinde İsrail’in de bilgilendirildiğini açıkladı.

3-İran destekli milisler neden istenmiyor?

İran destekli grupların Golan civarına yerleşme ihtimali, İsrail’in en büyük kaygısı. Zira bunun gerçekleşmesi durumunda İsrail’in ‘kuzey cephesi’ olarak adlandırdığı bölgede, Lübnan’dan Suriye’ye kadar doğrudan İran varlığı bulunacak. Öte yandan İsrail, İran’ın Suriye’den tamamen çekilmesi gerektiğini savunuyor.

4-Tahran’ın tutumu ne?

İran hükümeti son günlerde yaşanan gelişmeler karşısında büyük ölçüde sessiz kaldı. Yalnızca Dışişleri Sözcüsü Behram Kasımi, Suudi medyasında yer alan, İsrail ve İran’ın Dera konusunda gizli görüşme yaptığı iddialarını yalanladı. Tahran yönetiminin genel tutumu ise Suriye’ye hükümetin daveti üzerinde girdikleri ve varlıklarının meşru olduğu yönünde.

5-ABD, üssünü Esad’a mı devredecek?

Rusya’nın öncülük ettiği Dera anlaşmasının bir parçasının da Suriye’nin Ürdün sınırındaki Tanf kasabasında bulunan ABD üssü olduğu belirtiliyor. Bu üste eğitilen muhalif gruplar üzerinden İran’ın ‘Tahran-Şam hattı’nı kesme çabaları başarısız olmuştu. Sputnik’e konuşan Rus kaynaklar, Tanf üssünün de anlaşma kapsamında rejime devredileceğini söyledi.

Suriyeliler, İsrail’in nisan ayında düzenlediği bir saldırının ardından İran, Rusya ve Suriye bayraklarıyla sokağa çıkmıştı.