Vatikan gizli arşivlerini açtı:Türklere karşı kutsal ittifak

Yüzyıllardır merak uyandıran Vatikan'ın gizli arşivlerindeki 12 yüzyıla yayılan bir tarihi kapsayan 100 orijinal belge, ilk kez sergilenmeye başlandı. Sergide, Türk tarihini yakından ilgilendiren bazı belgeler de yer aldı.

Papa V. Paolo'nun 1612 yılında resmen kurduğu Vatikan Gizli Arşivleri, uzun yıllardır ilgi odağı oldu. Arşivlerin kapısı ilk kez, "Belgeleri bilim insanlarına ve kamuoyuna açmaktan korkmuyoruz" diyen Papa XII. Leo'nun kararıyla, 1881 yılında bilim adamlarına aralandı. Şimdi ise kuruluşunun 400'üncü yılında halka açıldı.

Latince adı, "Lux in Arcana" olan "Gizemler Üzerindeki Işık: Vatikan Gizli Arşivi Ortaya Çıkıyor" sergisi, Roma'daki Museo Capitolini'de açıldı ve 9 Eylül'e kadar gezilebilecek. Sergi, 8 ile 20.'nci yüzyıllar arasındaki süreyi kapsayan, tarihe ışık tutan 100 orijinal belgeyi gözler önüne seriyor.

TÜRK TEHDİDİNE KARŞI PAPA'DAN YARDIM

Vatikan, Türk tarihini yakından ilgilendiren bazı belgelere de sergide yer verdi. Serginin en çarpıcı ve ihtişamlı belgeleri arasında, Rus Çarı I. Aleksey Romanov'un, Papa X. Clement'e yazdığı mektup da yer alıyor. Çar mektubunda, Türk tehdidine karşı Avrupa kralları arasında bir birlik kurulması konusunda Papa'dan ruhani ağırlığını koymasını istiyor. Mektup, kraliyet mührü ve devasa boyutuyla serginin en ilgi çeken parçalarından biri oldu.

TÜRKLERE KARŞI KUTSAL İTTİFAK ANLAŞMASI

Ayrıca Osmanlı Devleti ile Haçlı donanması arasında 7 Ekim 1571 tarihinde gerçekleşen İnebahtı Deniz Savaşı'na ilişkin önemli bir evrak da sergiye kondu. Evrak, Papa Pio V, İspanya Kralı 2. Felippe ile Venedik dukasının Osmanlılara karşı birleşerek, bunu 15 Mayıs 1571 'de resmiyete kavuşturdukları ve Kutsal İttifak adı verilen anlaşmayı içeriyor.

El yazması, defter şeklindeki anlaşmada savaşın detayları da anlatılıyor.

VİYANA GALİBİYETİNİ PAPA'YA MÜJDELİYOR

Türk tarihini ilgilendiren bir diğer belge ise 2. Viyana kuşatmasıyla ilgili. Yaklaşık 2 ay kuşatma altında kalan Viyana'yı Osmanlılardan kurtaran Lehistan Kralı III. Jan Sobieski, Papa XI. Innocent'e yazdığı mektupla, galibiyetini ve şehrin kurtuluşunu müjdeliyor.
Belgeye ilişkin yazılan dijital bilgi ekranında savaşın sonucuna ilişkin ise, "IV Mehmet emrindeki Kara Mustafa Paşa Belgrad'a geri döndü. Batı Avrupa 1918 yılına kadar stabil kaldı" notu düşüldüğü görüldü.

GALILEO DAVASI BELGELERİ

Çarpıcı belgeler arasında, dünyanın yuvarlak olduğunu kanıtladığı için Engizisyon'un ömür boyu ev hapsine mahkum ettiği Galileo Galilei'nin yargılandığı davanın belgeleri. Galileo'nun, yargılanma sonrasında iddialarını geri aldığı bir evrak da yer alıyor. İtalyan fizikçi, matematikçi, gökbilimci ve filozof Galileo, Katolik Kilisesi tarafından 2 kez yargılanmıştı. Vatikan ise geçtiğimiz yıllarda Galilei'den resmen 'özür' dilemişti.

Sergide yer alan en eski belgeler arasında, VII. Yüzyıldan XI. Yüzyıla Gregorius'un papaların İmparator dahil tüm diğer yetkilerin üstünde olduğunu söylediği "Dictatus papae"si ve Ebû Hafs Ömer el-Murtaza'nın Papa'ya yazdığı mektup da bulunuyor.

HIRİSTİYAN OLAN ÇİN İMPARATORİÇESİ

1650 yılında ipek üzerine, o dönemki Papa'ya hitaben yazılan ve Hıristiyan olarak Helena adını alan Çin İmparatoriçesi Wang'ın mektubu, 2. Dünya Savaşı sırasında Yahudi soykırımına karşı sessiz kalmasından dolayı eleştirilen Papa 12. Pius'a ait evrakların yanı sıra İngiltere Kraliçesi 1. Elizabeth tarafından öldürülen İskoçlar'ın Katolik Kraliçesi Mary'den Papa'ya yazılan bir mektup ile İngiliz Parlamentosu'nun Kral 8. Henry ile Aragon Kraliçesi Catherine arasındaki evliliği onaylamamasına yönelik istek de sergilenenler arasında.

60 KİLOLUK KİTAP

Öte yandan, İtalya tarihinde önemli bir yer edinmiş olan Borghese Ailesi'ne ait 60 kilogram ağırlığındaki bir kitap, Fransız Tapınakçılar davasına ilişkin 60 metrelik parşömen, 2. Federick'in mührü, 8. Henry'nin evliliğiyle ilgili İngiliz Parlamentosu üyelerinin Papa VII Clement'e yazdığı mektup, Martin Luther'in aforoz edilmesi, Avusturya-Macaristan'ın tartışmalı Kraliçesi Sissi'nin el yazması belgeleri, Moğolca yazılmış en eski kağıt belge, Fransa Kraliçesi Maria Antoniette'nin kısa bir mektubu, Cristof Colomb'un yeni dünyayı keşfi ve 30 Yıl Savaşları'nın bitimini anlatan belgeler de sergileniyor.

DİRİ DİRİ YAKILAN FİLOZOF

Katolik Kilisesi tarihine kara bir leke olarak geçen Giordano Bruno davasının belgeleri de açığa kavuştu. Belge, Engizisyon mahkemesinde yargılanıp, sapkın ilan dilen ve Roma 'da diri diri yakılarak idam edilen, İtalyan filozof, rahip, gökbilimci ve okültist Giordano Bruno'nun nasıl yargılandığını anlatıyor. Bruno'nun heykeli, şuanda Roma'nın en gözde meydanlarından Campo dei Fiori'de bulunuyor.

Öte yandan az da olsa 2. Dünya Savaşı'ndan izler de vardı sergide. 1943 yılında Vatikan şehrinin ve San Lorenzo'nun bombalanmasıyla ilgili belgeler ve Aziz Petrus Bazilikası yakınlarında bulunan bomba parçalarından örnekler de koyuldu.

85 KiLOMETRELİK ARŞİV

Vatikan'ın gizli arşivleri, özel havalandırma şartları bulunan bir bölmede saklanıyor. Arşivin bulunduğu rafların toplam uzunluğu 85 kilometreyi buluyor. Arşivler, özel izin çerçevesinde, inceleme yapmak isteyen akademisyen ve araştırmacılara ücretsiz açılıyor. Milyonlarca mektup, yazışma, el yazması kitap, parşömen, harita v.s. şimdi dijital laboratuarlarda bilgisayar ortamına aktarıyorlar.
Serginin, Museo Capitolini'deki basın tanıtımında konuşan Vatikan Gizli Arşivleri Başkanı Segio Pagano, hangi kriterlere dayanarak belgeleri seçtiklerini, "Öncelikle bütün belgeler titizlikle seçildi. Arşivlerde ne olduğunu halka göstermek için belgelerin tipolojilerine önem verdik. Kızılderililerin, Papa XVI. Leone'ye gönderdiği ağaç kabuğuna yazılmış mektuptan, çok eski parşömenlere, altın mühürlere, anlaşmalardan değerli eşya kutularına kadar her şey. Amacımız, uzun bir tarih boyunca var olan Kilise'nin yaşamını ve evrenselliğini dünyaya göstermek" diye anlattı. Sergio Pagano, daha önce yaptığı açıklamalarda, sözde Ermeni soykırımıyla ilgili arşivlerde çarpıcı belgeler olduğunu, gördükleri karşısında insanlığından utandığını söylemişti.