"EĞRETİ GELİN" TARTIŞMASI: BU FİLM İNFİAL YARATACAK!..
Yönetmenliğini Atıf Yılmaz'ın yaptığı ve çekimleri Kastamonu'da devam eden, "Eğreti Gelin" filmi, Denizli'de tepkilere sebep oldu. Denizlililer, filmin hikayesinin alındığı, yazar Şükran Kozalı'nın "Eğreti Gelinler" adlı kitabında anlatılan "eğreti gelin" geleneğinin kendi yörelerinde olmadığını söylüyor. Yazar Kozalı ise eğreti gelinlerin hikayesini, gördüklerine ve duyduklarına dayandırarak anlattığını, bunun gizli bir gelenek olduğunu iddia ediyor.
Denizli'de ‘eğreti gelinlik’ diye bir gelenek olmadığını söyleyen araştırmacı yazar Şükrü Tekin Kaptan, yazar Kozalı'nın şahsi görüşlerini kaleme aldığını öne sürüyor. Kozalı'nın kitabını birkaç kişiden duyduğu hikayelere dayandırdığını iddia eden Kaptan, "40 yıldır araştırmalar yapıyorum, bugüne kadar eğreti gelin geleneğiyle ilgili bir kanıta rastlamadım. Denizli'de ve Türk kültüründe eğreti gelin geleneği olsaydı, bu herkes tarafından bilinirdi. ‘Eğreti Gelin' filmi, Denizli kamuoyunda infial uyandıracaktır. Bu yüzden film çekimlerinin bir an önce durdurulması gerekmektedir." diyor. Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim'in Mısır'ı fethi sırasında, 1516 yılında Denizli'ye yerleşen Afşar boyu torunlarından Hidayet Toprak da "Biz Denizli'nin yerli halkındanız. Bugüne kadar ‘eğreti gelin' diye bir gelenek duymadık." diyerek Kaptan'a destek veriyor.
Türk kültüründe 'eğreti gelin' geleneği olmadığını vurgulayan emekli ilkokul öğretmeni Cafer Kutluk (92) ise "İran'da evlenme çağına gelen gençler, imam nikahı veya mut'a nikahıyla olgun kadınlarla birlikte oluyor. Ancak Denizli'de ‘eğreti gelin’ diye bir gelenek yok." şeklinde konuşuyor.
Anadolu örf ve âdetlerinin İslâmiyet'e dayandığını ve bununla ilgili bir de kitap yazdığını belirten İslam hukukçusu Prof. Cevat Akşit ise şunları kaydediyor: "Anadolu'nun hiçbir yerinde, eğreti gelin gibi bir gelenek yok. Bu tür âdetler İranlılarda var. En dindar bölgelerden olan Denizli'de de böyle bir gelenekten söz etmek mümkün değildir. Ben bir araştırma yaptım, Anadolu örf ve âdetlerinin hepsi Kur'ân-ı Kerîm ve sünnete uygun."
Eğreti gelin: Zengin evinde kiralık gelin
Şükran Kozalı'nın kitabına göre eğreti gelin olarak adlandırılan 28-30 yaşlarındaki kadınlar, evlenme çağındaki varlıklı genç erkeklerin evine yerleşerek onlara evlilikle ilgili eğitim veriyor. Eğreti gelinleri gençlerin aileleri buluyor. Bu eğitim kapsamında eğreti gelin, genç adamın eşi gibi davranıyor. Onun her türlü hizmetini görüyor. Eğitim bitip, genç, gerçek bir evlilik yapma çağına gelince de başka bir evde görevlendiriliyor. Genellikle dul veya bekar olan bu kadınlar, ailenin evinde boğaz tokluğuna kalıyor.
Şükrü Tekin Kaptan: 40 yıldır duymadım
Yazar, dayısının kabri başında gördüğü bir kadının, dayısı Ali'ye eğreti gelinlik yaptığını öğreniyor. Duyumlarına veya anlatımlara göre hareket ederek, Denizli'de eğreti gelin geleneği olduğuna yönelik bir roman kaleme alıyor. Birkaç ailede yaşanan olaylar, gelenek gibi gösterilemez. Ben 40 yıldır araştırmalar yapıyorum, bugüne kadar eğreti gelin geleneğiyle ilgili bir kanıta rastlamadım. EGAYDER üyelerinin yaptığı araştırmalarda da böyle bir gelenek tespit edilmemiş. Bir davranışın gelenek olması için asırlar boyunca süregelmesi gerekir.
Zaman
