Koca kıta yavaş yavaş ikiye bölünüyor
Afrika ikiye ayrılıyor. Evet, ikiye ayrılıyor ve bu yeni bir okyanusun doğuşuna yol açabilir! Bu bir gecede gerçekleşmeyecek, (sanıyoruz) bunu görmek için burada olmayacağız ama milyonlarca yıl içinde Büyük Rift Vadisi'nin alanını yeni bir okyanus kaplayabilir! Ve hayır, bu yeni bir şey değil, 25 milyon yıldan uzun süredir oluşuyor!
Jeologlar 2018 yılında Kenya'da oluşan büyük bir çatlağın Nairobi-Narok otoyolunu ikiye böldüğünü gözlemlediler ve zaten şüphelenilen bir şeyi ortaya çıkardılar: Afrika kıtası, Aden Körfezi'nden Zimbabve'ye kadar 3.000 kilometreden fazla uzanan oldukça aktif bir tektonik kuşağın üzerinde bulunuyor.
Afrika kırılıyor
Büyük Rift Vadisi, gezegenimizdeki en etkileyici fay sistemlerinden biridir. Burada, tektonik plakaların ayrılması, Dünya'nın hâlâ dönüşüm geçirdiğini gösteren depremlere ve volkanik patlamalara neden olur. Victoria veya Tanganyika gibi göller bu büyük kırılmanın bir parçasıdır ve bize karanın nasıl yavaş yavaş çöktüğünü gösterir.
Yavaş ama durdurulamaz
En son araştırmalar, çatlağın yılda yarım santimetreden fazla büyüdüğünü tahmin ediyor. Kulağa saçma gelebilir, ancak jeolojide bu çok büyük bir değişim. Milyonlarca yıl önce Afrika'nın Güney Amerika'dan ayrılıp Atlas Okyanusu'nun oluştuğu hızla aynı hızda, yani oldukça önemli, değil mi?
Gelecekte ne olacak?
Ne yazık ki bunu görmek için burada olmayacağız, ancak zamanla yeni bir okyanus o çatlağa girecek ve kıtayı ikiye bölecek. Somali, Etiyopya ve Afrika Boynuzu'nun büyük bir kısmı gibi ülkeler, geri kalanından ayrılarak büyük bir ada oluşturacak. Ve sonra, okulda her zaman öğrendiğimiz şey gerçekleşecek: ekosistemler ve biyoçeşitlilik yeni koşullara uyum sağlamak zorunda kalacak; yollar, evler ve şehirler ise tıpkı Japonya'da olduğu gibi sürekli hareket eden bir zeminde yaşamak zorunda kalacak! Ayrıca muhtemelen daha fazla sismik ve volkanik aktivite olacak, bu yüzden geleceğin insanları her türlü senaryoya hazırlıklı olmak zorunda kalacak.
Afrika, her yıl yavaş yavaş ikiye bölünmeye devam ediyor. Bilim insanları 5 milyon yıl içinde yeni bir okyanusun Afrika kıtasını yarıp, Doğu Afrika'yı bir adaya dönüştüreceğini tahmin ediyor.
Jeoloji konusundaki diğer süreçler gibi, bu ayrılma olayı da milyonlarca yıl alacak. Son derece uzun bir süreç sonunda Doğu Afrika'nın bir kısmının kıtanın geri kalanından kopacağını ve muhtemelen iki kara kütlesi arasında yeni bir okyanusun doğacağını belirten uzmanlar, devasa parçalanmanın devasa parçalanma, Etiyopya, Kenya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Uganda, Ruanda, Burundi, Zambiya, Tanzanya, Malavi ve Mozambik dahil olmak üzere Afrika'daki birkaç ülke boyunca binlerce kilometre aşağı doğru uzanan, dünyanın en büyük yarıklarından biri olan Doğu Afrika Yarık Sistemi (EARS) ile ilişkili olduğuna dikkat çekmekte. 2004 yılında yapılan bir araştırmaya göre, bu yarık sistemi sebebiyle Afrika plakası, her yıl milimetrelik süper yavaş bir hızla birbirinden uzaklaşan iki plakaya (daha küçük Somali plakası ve daha büyük Nubian plakası) ayrılıyor.
2018'de Kenya'da ortaya çıkan bir çatlak haberi viral oldu ve birçok kişi bunun Afrika'nın gözlerimizin önünde ikiye ayrıldığının kanıtı olduğunu iddia etti. Bu ürkütücü sahne EARS ile ilgili olsa da, bunu Afrika'nın büyük bölünmesinin canlı bir kanıtı olarak sunmak tam olarak doğru olmayacaktır.
PARÇALANMASI MİLYONLARCA YIL SÜRECEK
Bu çatlak, muhtemelen vadinin düzenli riftleşme aktivitesinin oldukça yerelleştirilmiş bir ifadesiydi.
EARS, yaklaşık 25 milyon yıldır bu sürece devam ediyor ve Kenya'daki çatlak, kıtada meydana gelenlerin dolaylı bir fısıltısı olarak yorumlanabilir. Ancak, EARS'deki değişikliklerin 5 ila 10 milyon yıl içinde büyük ölçüde farklı görünen bir dünya ile sonuçlanması mümkün görünüyor.
Bu zaman dilimi civarında, muhtemelen Somali levhası ile Nubia levhası arasında yeni bir okyanus formu oluşacak, Afrika kıtası doğu kısmını kaybedecek ve uçsuz bucaksız bir deniz Doğu Afrika'yı ayıracak.
Bu ne kadar tuhaf görünse de, Dünya yüzeyinin sürekli bir değişim halinde olduğunu, ancak aşırı yavaş olması sebebiyle insan deneyiminin bunu algılayamadığını hatırlamakta fayda var.
Doğu Afrika'nın ayrılışı, bu dev jeolojik hikayenin başka bir sayfası olacak. İnsanlığın bu değişikliklerden herhangi birini görebilecek kadar gezegende yaşayıp yaşamayacağını ise zaman gösterecek. Ancak bu yapboz parçaları çok yavaş bir şekilde milyonlarca yıllık bir zaman ölçeğinde hareket eder.
