RUSLAR BOĞAZ'DA SÖZ HAKKI İSTİYOR
Moskova’da yayımlanan İzvestiya gazetesi Türkiye ile Rusya’nın Montrö Antlaşması’ndan çekilerek ve bu anlaşmanın yerini alacak ikili bir anlaşma imzalayarak İstanbul ve Çanakkale boğazlarının yönetimini ortaklaşa üstlenebileceğini yazdı.
Rusya’ın 1936 tarihli Montrö Sözleşmesi’ni tartışmaya açma çabaları Ankara’da rahatsızlık yarattı. Çünkü, Montrö’ye taraf herhangi bir devletin sözleşmeden çekilmesi durumunda işleyecek süreç yine sözleşmenin içinde düzenleniyor. Taraflar önce diplomatik yollardan çözüm arayışı başlatma ardından da yine taraf ülkelerin katılacağı bir konferansa katılma yükümlülüğü altında bulunuyor.
28. maddeye göre sözleşmenin süresi 20 yıl olarak belirlenirken yine aynı maddede “Bununla birlikte, işbu sözleşmenin 1. maddesinde doğrulanan geçiş ve gidiş ve geliş özgürlüğü ilkesinin sonsuz bir süresi olacaktır” deniliyor.
Bu tarihin dolmasından sonra ise sözleşmeye taraf herhangi bir ülkeye “fesih beyanında bulunma” yetkisi tanınıyor. Anlaşmada, “İşbu sözleşme, işbu madde hükümlerine uygun olarak sona erdirilmiş olursa Bağıtlı Yüksek Taraflar, yeni bir sözleşmenin hükümlerini saptamak üzere kendilerini bir konferansta temsil ettirmeyi kabul etmektedirler” deniliyor.
‘İzlenecek süreç’
Montrö’nün 29. maddesi ise sözleşmeye taraf herhangi bir ülkenin fesih beyanında bulunmasından sonra izlenecek süreci belirliyor. Bu maddeye göre sözleşmenin yürürlüğe girmesinden sonraki her beş yıllık dönemin sona ermesinde, taraf ülkelerden herhangi biri sözleşmenin bir ya da birkaç hükmünün değiştirilmesini önerme hakkına sahip bulunuyor.
29. maddede, “...bu öneriler üzerinde diplomasi yoluyla bir sonuca varmak olanağı bulunamazsa, Bağıtlı Yüksek Taraflar, bu konuda toplanacak bir konferansta kendilerini temsil ettireceklerdir. Bu konferans, ancak oybirligiyle karar alabilecektir, 14. ve 18. maddelere (Boğazlardan geçen yabancı savaş gemilerinin ve taraf devlet olmayan ülkelerin Karadeniz’de bulunan deniz gücüne getirilen tonaj sınırlamalarını düzenleyen maddeler) ilişkin değişiklik durumları, bu hükmün dışında kalmaktadır. Bu durumlar için Bağıtlı Yüksek Taraflar’ın dörtte üçünden oluşan bir çoğunluk yeterli olacaktır. Bu çoğunluk, Türkiye’yi de içine alarak Karadeniz kıyıdaşı Bağıtlı Yüksek Taraflar’ın dörtte üçünü kapsamak üzere hesaplanacaktır” (Cumhuriyet)
