Suriye yönetimi Beşar Esed'in ticaret imparatorluğunun peşinde

Suriye'nin yeni yönetimi, iş adamlarıyla bağlantılı milyar dolarlık şirketler de dahil olmak üzere Esed'in müttefiklerinin geniş kurumsal varlıklarını inceleme altına aldı.

Suriye'nin geçici hükümeti, Beşar Esed'in müttefiklerinin milyar dolarlık şirket imparatorluklarının izini sürüyor, yolsuzluk ve yasadışı faaliyetlerin kökünü kazımak için bu iş adamlarından bazılarıyla görüşmeler gerçekleştiriyor.

Suriye'nin yeni yönetimi ülkeyi yeniden inşa etme ve Esed'in yandaşlarının hakim olduğu son derece merkezi ve yozlaşmış ekonomik sistemi yenileme sözü verdi.

Reuters'a konuşan üç kaynağa göre, Suriye Devlet Başkanı Ahmed Şara liderliğindeki yönetim, Samir Foz ve Muhammed Hamşo gibi Esed'le bağlantılı üst düzey iş adamlarının genişleyen kurumsal çıkarlarını incelemekle görevli bir komite kurdu.

Reuters tarafından incelenen Suriye Merkez Bankası ve ticari bankalar arasındaki yazışmalara göre, Şam'ı ele geçirdikten günler sonra yeni yönetim Esed'le bağlantılı şirket ve şahısların şirket ve banka hesaplarını dondurmayı amaçlayan emirler yayınladı ve daha sonra bu kişileri özellikle ABD yaptırım listelerine dahil etti.

Sırasıyla 2011 ve 2019'dan bu yana ABD yaptırımlarının hedefinde olan Hamşo ve Foz, bir hükümet yetkilisi ve konuyla ilgili doğrudan bilgi sahibi olan ve isimlerinin açıklanmaması koşuluyla konuşan iki Suriyeliye göre, yurt dışından Suriye'ye dönerek Ocak ayında Şam'da üst düzey isimlerle bir araya geldi.

Üç kaynağa göre Esed'e yakınlıkları nedeniyle pek çok sıradan Suriyeli tarafından nefret edilen bu iki kişi, yeni yönetimin bilgi toplama çabalarında işbirliği yapma sözü verdi. ABD Hazinesi tarafından Suriye'deki savaş üzerinden zenginleşmekle suçlanan Foz'un genişleyen "Aman Holding"i ilaç, şeker rafinerisi, ticaret ve taşımacılık alanlarında faaliyet gösteriyor.

Hamşo'nun "Hamsho International Group" altında toplanan yatırımları da benzer şekilde petrokimya ve metal ürünlerinden televizyon üretimine kadar geniş bir yelpazeye yayılıyor.

ABD Hazinesi'nin Esed ve kardeşi Mahir için paravan olmakla suçladığı Hamşo, Reuters'ın yorum talebine yanıt vermedi. Foz'a ise ulaşılamadı.

Üyeleri kamuoyuna açıklanmayan komitenin kuruluşu ve Suriye'nin yeni hükümeti ile Suriye ekonomisinin büyük bölümünü kontrol eden Esed rejimine en yakın iki iş adamı arasındaki görüşmeler daha önce haberleştirilmemişti.

Suriyeli analistler ve işadamları, yeni Suriye hükümetinin Esed'e bağlı güçlü şirketlere yönelik yaklaşımının henüz tam olarak netleşmediğini, bunun, yönetimin Washington ve müttefiklerini yaptırımları kaldırmaya ikna etmek için mücadele ederken ekonominin kaderini belirlemede kilit rol oynayacağını söylüyor.

Ticaret Bakanı Mahir Halil el Hasan ve Suriye yatırım şefi Eymen Hamaviye Reuters'a yaptıkları açıklamada hükümetin Esed'le bağlantılı bazı işadamlarıyla temas halinde olduğunu doğruladı ancak bu işadamlarının kimliğini açıklamadı ya da daha fazla ayrıntı vermedi.

Foz'un uzun süredir ortağı olan Haldun Zubi, ortağının Suriyeli yetkililerle görüştüğünü doğruladı ancak ülkeye gidip gitmediğini teyit etmedi.

Zubi, Foz'un grubunun çoğunluk hissesine sahip olduğu Şam'ın merkezindeki Four Seasons otelinin yaldızlı lobisinden yaptığı açıklamada, “Foz onlara yeni yönetimle işbirliği yapmaya ve Suriye halkına ve yeni devlete her türlü desteği vermeye hazır olduğunu söyledi” dedi ve ekledi: “Kendisinden istenen her şeyi yapmaya hazır.”

İki Suriyeli kaynak, Türk vatandaşlığına sahip olan Foz'un görüşmelerin ardından Şam'dan ayrıldığını söyledi.

"Ekonomi onların elinde"

ABD, Foz, Hamşo ve Esed'in en güvenilir danışmanı Yasir İbrahim de dahil olmak üzere ekonomide önemli rol oynayan diğer kişilere yaptırım uyguladı.

Suriyeli analistler, eski rejimle bağlantılı iş baronlarının yakın halkasını yaklaşık bir düzine kişinin oluşturduğunu ifade ediyor. Şam'daki yeni hükümetin yetkilileri ise bu kişilerin tümünün şüpheli şahıslar olduğunu düşünüyor.

Suriyeli yetkililer, komite çeşitli işlerini araştırırken, iş adamlarına ait ya da onlarla bağlantılı şirket ve fabrikaların hükümet gözetimi altında çalışmaya devam etmelerini emretti.

Ticaret Bakanı Hasan, Ocak ayı başında Reuters'a verdiği bir mülakatta, “Politikamız, çalışanlarının çalışmaya ve piyasaya mal tedarik etmeye devam etmelerine izin verirken, şu anda para hareketlerini dondurmak” dedi.

Hasan ayrıca, “Bu çok büyük bir dosya. (Esed'in iş dünyasındaki müttefiklerinin) ellerinde bir devletin ekonomisi var. Onlara öylece gitmelerini söyleyemezsiniz” diyerek yeni hükümetin iş adamlarıyla ilişki kurmaktan kaçınamayacağını ifade etti.

Doğrudan bilgi sahibi kaynaklara göre Hamsho International Group, hükümet gözetimi altına alınanlar arasında yer alıyor.

Bazı ekonomistler ülkenin içinde bulunduğu vahim ekonomik durumun büyük yerli şirketlerin kime bağlı olduklarına bakmaksızın faaliyetlerine devam etmelerini gerektirdiğini söylüyor.

BM, Suriyelilerin yüzde 90'ının yoksulluk sınırının altında yaşadığını söylüyor. Esed'in devrilmesinden sonra sıkı ticaret kontrollerinin kaldırılmasının ardından temel mallardaki kıtlık azalmış olsa da, pek çok Suriyeli hala bu malları almakta zorlanıyor.

Kendi adını taşıyan Suriye odaklı bir ekonomik danışmanlık şirketinin yöneticisi olan Kerem Şar, “Suriyeli yetkililer eski rejim yandaşlarına yönelik sert bir baskıya karşı dikkatli olmalı çünkü bu (mallarda) ciddi kıtlığa neden olabilir” dedi.

Önde gelen iki işadamı ve bir hükümet yetkilisine göre, Esed'in 8 Aralık'ta Rusya'ya kaçışı, birçok Suriyeli oligarkın o zamandan beri dondurulmuş olan yerel varlıklarını elden çıkarmak ya da taşımak için zaman bırakmadı ve bu da Suriye'nin yeni yöneticilerine işadamlarıyla başa çıkma konusunda güçlü bir koz verdi.