İşte Irak'ta etnik ve dini yapı haritası
Birden fazla etnik grubu, mezhebi barındıran Irak'ın demografik yapısı ülkedeki siyasi gelişmeleri direkt etkiliyor.Üç ana etnik-dini temel üzerine oturan Irak, son yıllarda savaşlar ve etnik temizlik girişimlerine sahne oldu.
Osmanlı sonrası dönemde uzun yıllar boyunca İngiliz mandası altında kalan Irak, sınırları içerisinde farklı dini ve etnik grupları barındırıyor.1932 yılında İngiltere’den bağımsızlığını elde etse de 1958 yılına kadar fiili olarak İngiliz etkisinde kalan Irak’ın kuruluş temelleri hassas dengeler üzerine kurulu oldu. Irak’ta Arap, Kürt, Türkmen, Keldaniler ve Asuriler başta olmak üzere çok sayıda etnik grup yaşıyor.
Nüfusu 37.2 milyon. Nüfusun yaklaşık yüzde 75’i şehirlerde, yüzde 25’i kırsal kesimde yaşıyor. Mevcut nüfusun yüzde 96’sı Müslüman. Müslümanların ise yüzde 53’ü Şii, yüzde 42’si Sünni.
Araplar: Irak’ın bölünmüş çoğunluğu
Nüfus olarak Irak’ın kurucu unsuru olan Araplar, ülke nüfusunun da yüzde 73’ünü oluşturuyor. Kral Faysal döneminden itibaren ülke yönetimindeki en etkili aktör olarak öne çıkmaya başlayan Araplar, Musul, Bağdat, Basra ve Irak’ın güney kesimlerinde yaşamaktadır.
Irak’taki Müslüman halkın yüzde 55’i Şii Araplardan oluşuyor. Arapların yanı sıra Türkmenlerin de önemli bir bölümü Şiilerden oluşuyor. Ülke nüfusunun yüzde 37’si ise Sünni (Arap-Kürt-Türkmen) Müslümanlardan oluşuyor.
Araplar ülkenin çoğunluğunu oluştursa da mezhepsel farklılıklar Arap toplumunu bölen bir faktör olarak öne çıkmaktadır. Kral Faysal yönetiminin sona erdiği 1958 yılında Cumhuriyet yönetimine geçen Irak’ta Araplar arasındaki sorunlar derinleşmeye başladı. Bu sorunlar 1963’te Baas Partisinin iktidara gelmesi ile birlikte daha da arttı. Baas yönetiminin Sünni Arapları öne çıkarması ve yönetimdeki isimlerin çoğunluğunun Sünnilerden oluşması, Şiilerin dışlanması sorununu beraberinde getirdi. Irak’taki Arap nüfusunun yüzde 55’ini oluşturan Şii Arapların, yönetim kademesinden uzak kalması Irak içerisindeki dengeleri olumsuz etkiledi. Özellikle Saddam döneminde Şiilerin dışlanmasının yönetim merkezli bir politikaya dönüşmesi Irak içerisindeki mezhepsel sorunları daha da kırılgan hale getirdi.
Türkiye ile bağları koparılmaya çalışılan Türkmenler
Irak Türkmenleri, Irak’ın kuzeyinden itibaren Telafer, Musul, Erbil, Altınköprü, Kerkük, Tuzhurmatu, Kifri, Kara Tepe, Hanekin, Mendeli ve Bağdat’ın güney doğusunda bulunan Bedre’ye kadar uzanan bir şerit üzerine yerleşiyorlar.
Resmi kayıtlarda, Türkmen nüfusunun yüzde 2 civarında olduğu belirtilse de, bunun gerçeği yansıtmadığı belirtiliyor. Türkmen nüfusunun yüzde 10 civarında olduğu ifade ediliyor.
Birinci Dünya Savaşı sonunda Irak Türkmenleri, İngilizlerin kendilerini yanına çekmek isteyen politikalarına karşın mücadele göstermiş ve direnmişlerdi.
Irak'ta SON etnik ve dini yapı haritası
