Azerbaycan-Rusya ilişkileri nasıl kopma noktasına geldi?

"Bakü, Rusya'nın bölgedeki etkisini azaltmak ve Türkiye ile güvenlik işbirliğini potansiyel olarak güçlendirmek için Moskova ile yaşanan son tartışmadan yararlanıyor"

Azerbaycan 2020'deki ikinci Dağlık Karabağ savaşında Ermenistan'ı mağlup ettiğinde, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin güçlü bir arabulucu olarak ortaya çıkmıştı.

Kremlin, Ermenistan'ı bir zamanlar Azerbaycan'da kontrol ettiği toprakların çoğundan acı verici bir şekilde geri çekilmeyi kabul etmeye zorlayan bir ateşkes anlaşmasına aracılık etti.

O dönemde Putin, Batı ile derinleşen bağları Moskova'yı tedirgin eden Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'a karşı küçümsemesini gizleyemedi.

Rusya'nın Bakü ile çatışmasında Ermenistan'a verdiği geleneksel desteğe rağmen, 2020'ye gelindiğinde Moskova açıkça Azerbaycan'ı destekliyordu. Rus yetkililer düzenli olarak Bakü'nün pozisyonunun yanında yer alan resmi açıklamalar yaptı.

Putin, ilişkileri daha da güçlendirmek için 2024 yılında Azerbaycan'a ilk Rusya başkanlık ziyaretini gerçekleştirerek tarihe geçti.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, dönüm noktası niteliğindeki görüşmede “Ülkelerimiz müttefik, dost, yakın ortak ve komşu olarak hareket etmeye devam ediyor” dedi.

Ancak bir yıldan kısa bir süre sonra hava tamamen değişti.

"Ne oldu Sayın Putin?"

"Ne oldu Sayın Putin? Azerbaycan'ın güçlü bir devlet haline gelmesi, topraklarını geri kazanması, egemenliğini yeniden tesis etmesi ve Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in dünya çapında tanınması sizi bu kadar endişelendiriyor mu?" diye sordu Azerbaycan devlet televizyonu bu hafta başında yaptığı bir yayında.

“Rusya'ya zorla dahil edilen halklara hükmetmeye alışkınsınız” diye devam etti.

"İster Çarlık ister Sovyet döneminde olsun, Ruslar kendilerini üstün ırk olarak görürken, diğerleri ikinci sınıf vatandaştı. Bu imparatorluklar gitmiş olsa da, bu zihniyet devam ediyor."

Gerginlik ilk olarak Rusya'nın Aralık ayında Azerbaycan Havayollarına ait bir uçağı yanlışlıkla düşürmesi ve Grozni yakınlarında 38 kişinin ölümüne neden olmasıyla ortaya çıktı.

O dönemde Rus yetkililer, Ukrayna'nın Çeçenistan'a yönelik olası insansız hava aracı saldırılarına karşı hava savunma sistemlerinin aktif olduğunu söylemişti.

Rus polisinin Yekaterinburg'da bir cinayet soruşturması sırasında bir eve baskın düzenleyerek Azerbaycan doğumlu Ziyaddin ve Guseyn Safarov kardeşleri öldürmesi ve birkaç kişiyi de yaralamasının ardından ilişkiler daha da kötüleşti.

Azerbaycan'da yapılan otopsi sonucunda kardeşlerin aslında polis gözetiminde işkence gördükleri anlaşıldı.

Bakü buna sert tepki göstererek önce Rusya Başbakan Yardımcısı Alexei Overchuk'un ziyaretini iptal etti, ardından da Rus devlet ve özel kurumlarıyla planlanan tüm kültürel etkinlikleri askıya aldı.

Azerbaycan polisi Rus devlet haber ajansı Sputnik Azerbaycan'a baskın düzenleyerek genel yayın yönetmeni ve müdürünü casus oldukları gerekçesiyle gözaltına aldı.

Medya kuruluşları ayrıca uyuşturucu kaçakçılığı ve diğer suçlarla itham edilen birkaç Rus vatandaşının polis tarafından kabaca tartaklandığını ve bir minibüse bindirilirken alenen alay edildiğini gösteren görüntüler yayınladı.

Bazı Azerbaycan haberlerinde Bakü'nün ülkedeki Rus okullarını kapatabileceği bile öne sürüldü.

Azerbaycan parlamentosu üyesi Tural Gencali, “Günümüz Rusya'sında şovenizm, ayrımcılık ve İslamofobi artık açık ve devlet destekli” dedi.

"Göçmenler ve Rus olmayanlar savaşa zorlanıyor, tehdit ediliyor ve şantaja maruz kalıyor. Bu, Rus hükümeti tarafından düzenlenen ve teşvik edilen yaygın bir politikadır."

Bakü merkezli düşünce kuruluşu Topchubashov Center'ın direktörü Rusif Huseynov, iki ülke arasında büyüyen krize çeşitli faktörlerin katkıda bulunduğuna inanıyor.

Huseynov, “Bakü Rusya karşıtı koalisyonlara katılmaktan ya da Batı yaptırımlarını desteklemekten kaçınırken, söylem ve eylemlerinin oldukça cesur olabildiği ikili ortamlarda sert bir duruş sergilemekten çekinmiyor” dedi.

“Moskova'nın bakış açısına göre, Azerbaycan'ın bağımsız ve dengeli dış politikası çoğu zaman bir hayal kırıklığı kaynağı olmuştur.”

Hüseynov, Bakü'nün hala uçağının düşürülmesiyle ilgili tam bir soruşturma, resmi bir kabul ve uygun bir tazminat beklediğini, Moskova'nın ise konuyu kapalı kapılar ardında ele almakta ısrar ettiğini belirtiyor.

Gencali, “Azerbaycan düşürülen sivil uçağı unutmadı ve Rusya'nın sessizliği tolere edilmeyecek” dedi.

"Azerbaycanlı milletvekillerinin Rusya'ya girişinin engellenmesinden devlet destekli siber saldırılara kadar, Azerbaycan karşıtlığı giderek artıyor. Bunlar münferit olaylar değildir; daha geniş bir düşmanca örüntünün parçasıdır."

Kasıtlı olarak gerilimi tırmandırma arayışı

Bazı batılı diplomatlar Azerbaycan'ın Moskova'dan başka konularda taviz koparmak için Rusya ile kasıtlı olarak gerilimi tırmandırmaya çalıştığına inanıyor.

İsminin açıklanmaması kaydıyla konuşan Batılı bir diplomat, İsrail'in 12 günlük çatışmanın ardından İran'ın zayıflamasıyla Bakü'nün Ermenistan'la barış anlaşmasına ilişkin Rus taleplerini karşılamak için daha fazla özgürlüğe sahip olduğunu söyledi.

Bazı Azeri medya kuruluşları Türkiye, Ermenistan ve Azerbaycan'ın, Azerbaycan'ın ana karasını Ermenistan üzerinden Nahçıvan'a bağlayan ve Zengezur Koridoru olarak adlandırılan bölgede Rusya'yı devre dışı bırakacak bir anlaşmaya yakın olduğunu bildirdi.

Orijinal 2020 anlaşması Rus FSB görevlilerine koridorun kontrolünü veriyordu.

Bir Ermeni yetkili Erivan'ın tutumunun değişmediğini söyledi: Ermenistan egemen toprakları üzerinde herhangi bir yabancı kontrolüne karşıdır ve ticaret yollarını açmak için diğer ülkelerle çalışmaya açıktır, ancak bildirildiği gibi yeni bir anlaşma yoktur. Yetkili bu tür haberleri “sahte” olarak nitelendirdi.

Bölgedeki bazı diplomatlar Middle East Eye'ye Türkiye'nin Ermenistan ve Azerbaycan'ı bir barış anlaşması imzalamaları için sessizce teşvik ettiğini söyledi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geçen ay Paşinyan'ı İstanbul'da ağırlamış ve bu, Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana bir Ermeni liderin Türkiye'ye gerçekleştirdiği ilk resmi ziyaret olmuştu.

Hüseynov, “Azerbaycan'ın çeşitlendirilmiş dış politikası -Türkiye ve Pakistan ile ittifaklar, İsrail ve son zamanlarda Çin ile stratejik ortaklıklar- Moskova'ya olan bağımlılığını daha da azalttı” dedi.

“Rus yetkililer, Türkiye'nin Güney Kafkasya'da, özellikle de Azerbaycan'la yakın ilişkileri sayesinde, artan siyasi ve askeri etkisinden muhtemelen rahatsızlar.”

Hüseynov ayrıca Bakü'nün Ukrayna savaşı ve yaptırımlar nedeniyle izole olan Rusya'ya karşı jeopolitik nüfuzunu kullandığına dikkat çekti.

Hüseynov, Türkiye, İran ve Basra Körfezi'ne erişim için güneye doğru pazar ve ulaşım koridorları arayan Moskova'nın Bakü'ye her zamankinden daha fazla ihtiyacı olduğunu belirtti.

Bir başka diplomat ise Rusya'nın Gürcistan ile artan ilişkilerinin hem Azerbaycan hem de Türkiye için endişe kaynağı olduğunu, Ermenistan'ın ise Batı ile giderek daha yakın ilişkiler kurmaya çalıştığını belirtti.

Azerbaycan'da bazı kesimler Türkiye ile daha güçlü güvenlik işbirliği çağrısında bulunuyor.

Haydar Aliyev'in eski Cumhurbaşkanlığı İdaresi Başkanı Eldar Namazov Çarşamba günü Azerbaycan medyasına verdiği demeçte Bakü'nün hem İran hem de Rusya'nın baskısı altında olduğunu ve bunu Azerbaycan'ın güvenliği için bir tehdit olarak gördüğünü söyledi.

Türkiye ve Azerbaycan'ın Haziran 2021'de Şuşa Deklarasyonu'nu imzaladığını hatırlatan Namazov, bu deklarasyonun her iki ülkeye de saldırı durumunda birbirlerini savunma yükümlülüğü getirdiğini söyledi.

Namazov, “Yakın gelecekte bölgedeki en büyük Türk askeri üssünün Azerbaycan'da konuşlandırılmasına karar verilebilir” dedi.

"Anlamayan komşular için, bu üssün bir kısmı 250 milyonluk bir nüfusa hizmet etmek için yeterli olacaktır.

“Hatta nükleer silahlara sahip olan diğer müttefikimiz Pakistan Hava Kuvvetleri'ne de kiralanabilir.”

Bu yaklaşım siyaset biliminde “güç yoluyla barış” olarak bilinmektedir.

Kaynak: Mepa News

Uçak Kazasından Ölümcül Tutuklamalara: Rusya-Azerbaycan Çatışmasının Arkasında Ne Var?

Rusya ile Azerbaycan arasındaki ilişkiler bu hafta, Rusya'da iki Azerbaycanlının toplu tutuklamalar sırasında ölümüyle ilgili artan gerginliğin hızla diplomatik krize dönüşmesiyle tüm zamanların en düşük seviyesine geriledi.

Moscow Times, Rusya ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin nasıl bozulduğunu ve düzelmeden önce neden daha da kötüleşebileceğini ele alıyor.

Azerbaycan Havayolları kazası

İki ülke arasındaki gerginlik ilk olarak Aralık ayı sonlarında Azerbaycan Hava Yolları'na ait bir yolcu uçağının düşmesiyle alevlendi.Kuzey Kafkasya'daki Grozni şehrine inmeye çalışırken düştü . Bakü'den kalkan uçak, Batı Kazakistan'da düştü, 38 kişi öldü ve 29 kişi yaralandı.

Kazak yetkililerden gelen bir ön rapor , uçağın o sırada Ukrayna'nın insansız hava aracı saldırısı altında olan Grozni'deki Rus hava savunma sistemlerinden ateş altına alındığı iddialarını destekliyor gibi görünüyor. Kaza yerinden gelen fotoğraflar ve videoda uçağın arka tarafının deliklerle dolu olduğu görülüyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev ile yaptığı görüşmede nadir görülen bir özür diledi ancak sorumluluğu kabul etmekten kaçındı. Olayın, Aliyev'in Rusya'nın 9 Mayıs Zafer Günü kutlamalarını atlama kararını etkilediği bildirildi.

Kazadan sonraki haftalarda Bakü, Moskova tarafından finanse edilen bir kültür merkezini kapatmak , " hakaret " içeren açıklamalar yapan Rus yetkililerin ülkeye girişini yasaklamak ve Kremlin tarafından finanse edilen medya kuruluşlarını ofislerini kapatmaya zorlamak gibi misilleme olarak görülen bir dizi adım attı.

Kazakistan Acil Durumlar Bakanlığı

Yekaterinburg'da ölümcül tutuklamalar

Diplomatik kriz, 27 Haziran'da Ural Dağları'ndaki Yekaterinburg kentinde Rus kolluk kuvvetlerinin, 2000'li yılların başından bu yana Azerbaycanlı iş adamlarına yönelik faili meçhul cinayetlerle bağlantılı olarak onlarca kişiyi tutuklamasıyla daha da derinleşti.

55 yaşındaki Ziyaddin Safarov ve 60 yaşındaki Huseyn Safarov kardeşler olarak tanımlanan iki Azerbaycanlı erkek tutuklamalar sırasında öldü. Yetkililer birinin kalp krizinden öldüğünü, diğerinin ölümünün ise soruşturma altında olduğunu söyledi. Ancak cesetlerinin Bakü'ye gönderilmesinden sonra yapılan otopsiler, her ikisinin de şiddetli kan kaybı ve kapsamlı fiziksel travmanın neden olduğu şoktan öldüğü sonucuna vardı.

Azerbaycan Başsavcılığı, iki adamın "acımasızca ve kasıtlı olarak öldürülmesi" olarak nitelendirdiği olayla ilgili olarak cezai soruşturma başlattı ve Rus polisinin, bu iki kişiyi tutuklama ve gözaltı süresince "işkence ve ağır bedensel yaralanmalara" maruz bıraktığını ileri sürdü.

Bu arada, Rus araştırmacılar, Yekaterinburg'daki tutuklamaların ardından Rus vatandaşlığına sahip altı etnik Azerbaycanlı erkeğin suçlandığını ve duruşma öncesi gözaltına alındığını söyledi . Bazıları mahkemeye görünür yaralarla çıkan erkekler , cinayet ve cinayete teşebbüsle suçlandı.

Kommersant'ın haberine göre yetkililer, söz konusu kişilerin 2001 yılında iş adamı Yunus Paşayev'in öldürülmesi, 2010 yılında iş adamı Fehruz Şirinov'a yönelik cinayet girişimi ve 2011 yılında sebze deposu sahibi İkram Hacıyev'in öldürülmesi olaylarının ardındaki organize suç örgütünün bir parçası olduğundan şüpheleniyor.

Bakü'deki yetkililer yanıt veriyor

Azerbaycan Kültür Bakanlığı, 29 Haziran'da Rusya'daki vatandaşlarının "yargısız infazları" olarak adlandırdığı şeyi gerekçe göstererek Rusya bağlantılı tüm kültürel etkinlikleri iptal edeceğini duyurdu . Güney Kafkasya ülkesinin parlamentosu da Moskova'daki milletvekilleriyle planlanan ikili toplantıdan çekildi. Aynı şekilde, Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksey Overchuk'un Azerbaycan'a yaptığı ziyaret de aniden iptal edildi.

Ertesi gün, Bakü'deki kolluk kuvvetleri, Rus devlet destekli haber ağının yerel iştiraki olan Sputnik Azerbaycan'ın ofislerine baskın düzenledi. Sputnik, yabancı mülkiyeti kısıtlayan yeni bir medya yasasının ardından bu yılın başlarında Güney Kafkasya ülkesindeki faaliyetlerini resmen askıya almış olsa da, çevrimiçi içerik yayınlamaya devam etti.

haberler

Azerbaycan ve Rus Soruşturmacılar Diplomatik Kriz Sırasında 'Sürekli Temas' Halinde

Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, haber kuruluşunun "yasadışı finansmanla faaliyet göstermeye devam ettiğini" iddia etti.

Sputnik Azerbaycan genel yayın yönetmeni Igor Kartavykh ve yardımcı editör Evgeny Belousov da dahil olmak üzere birkaç çalışan tutuklandı. Doğrulanmamış yerel medya raporları, ikisinin Rusya'nın FSB güvenlik servisiyle bağlantıları olduğunu iddia etti.

Rusya, Azerbaycan'ın Moskova büyükelçisini çağırarak , Bakü'yü "ikili ilişkileri bozmayı amaçlayan kasıtlı eylemlerde bulunmak" ve "Rusya'nın içişlerine karışmakla" suçladı.

Azerbaycan, iddia edilen Rus suç örgütünü çökertti

Azerbaycan polisi 1 Temmuz'da siber suçlar ve uyuşturucu kaçakçılığı yapan "organize suç grupları"nın üyesi olmakla suçlanan en az sekiz Rus vatandaşını tutukladıklarını söyledi . Mahkeme duruşmalarından alınan görüntülerde Rus tutukluların bazılarının gözle görülür yaraları olduğu görüldü.

Ertesi gün Kremlin, tutuklamaları gösteren videolardaki "tüm ayrıntıları fark ettiğini" ve Rus vatandaşlarını "diplomatik kanallar ve... elimizdeki tüm imkanlarla" koruyacağına yemin ettiğini söyledi.

Rus medyası, grubun BT uzmanları, iş insanları ve Azerbaycan'da bulunma nedenleri hemen belli olmayan diğer kişileri içerdiğini  belirtti , ancak yetkililer bu bilgiyi doğrulamadı. Rusya'nın Bakü Büyükelçiliği daha sonra   Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı'nı tutuklanan Ruslara konsolosluk erişimi verilmesi yönündeki taleplerini görmezden gelmekle suçladı .

Bakü'deki yetkililerin Ruslardan oluşan grubu tutukladığı gün,  Yekaterinburg'daki kolluk kuvvetleri yerel bir Azerbaycan diasporasının başkanını vahşice tutukladı  . Sosyal medyada yayınlanan bir videoda, güvenlik görevlilerinin adamın SUV aracının camlarını kırarak onu araçtan sürükledikleri görülüyor. 

Yerel medya  , diaspora lideri Şahin Şılinski'nin devam eden çözülemeyen cinayet soruşturmasında tanık olarak sorgulandığını ve daha sonra aynı gece polis gözetiminden serbest bırakıldığını bildirdi .