Çok çalışan, yüksek emekli maaşı alacak
Yeni emeklilik yasa tasarısına göre uzun yıllar çalışan kişi, daha yüksek aylık alacak. Yeni hesaplama sisteminden SSK ve Bağ - Kurlular etkilenmiyor. Ancak erken emekli olan memur daha düşük aylık alacak
Ahmet Erhan Çelik
SSK, Bağ - Kur ve Emekli Sandığı''nı aynı standartlara getiren ve dün Başbakanlığa gönderilen Emeklilik Kanunu Taslağı''na göre uzun süre çalışana daha yüksek emekli aylığı bağlanacak. SSK ve Bağ - Kurlular yeni sistemden etkilenmezken, erken emekli olan memur, bugünkünden daha az aylık alacak. Yeni sistem mevcut emeklileri değil, sisteme yeni giren ya da tasarı yasalaştıktan sonra emekli olanları bağlayacak.
1 Ocak 2006''dan itibaren uygulanması öngörülen yeni sistemde, aylık bağlama oranları ilk on yıl için yıllık yüzde 2.5, sonraki yıllarda ise yüzde 2 olacak. Halen 25 yıllık sigortalılık süresi için brüt ücret / maaş üzerinden SSK, Bağ - Kur ve Emekli Sandığı için sırasıyla her yıla karşılık yüzde 2.6, 2.6 ve yüzde 3 oranları ile emekli maaşı belirleniyor. Yani bir SSK''lı çalıştığı her yıl için emekli aylığının yüzde 2,6''sını, bir Emekli Sandıklı ise yüzde 3''ünü kazanıyor. Böylece 25 yıl çalışan bir SSK''lıya (25 x 2,6 = 65) brüt ücretinin yüzde 65''i, Emekli Sandıklıya ise yüzde 75''i (25 x 3 = 75) emekli aylığı olarak bağlanıyor.
Maaşın yüzde 62.5''i
Yeni düzenlemedeki oranlara göre 25 yıl çalışan birisi son ücretinin yüzde 62,5''ini emekli aylığı olarak alacak. Bazı ilaveler ile bu oran SSK ve Bağ - Kurlular için toplamda yüzde 65 oranına çıkacak. Böylece SSK ve Bağ - Kur emeklileri eski oranları korurken, Emekli Sandığı emeklileri (memurlar) için oran yüzde 75''ten yüzde 65''e inecek.
SSK ve Bağ - Kur''a ödenen primlerin toplamı üzerinden emekli aylığı hesapladığından, bu kurumlardan emekli olanların herhangi bir kaybı olmayacak. Ancak Emekli Sandığı ödenen primi değil liyakat sistemini esas aldığı için bazı iştirakçilerinin emeklilik şartları yeni sistemden etkilenecek.
Bu nedenle, prime esas kazanç tanımı değiştirilerek, emeklilik matrahı yükseltildi. Taban aylığı, gösterge, katsayı, makam ya da meslek tazminatlarının tamamı prime esas kazanca dahil edildi. Devlete ek prim yükü geldi. Bununla birlikte 25. yılda emekli olana, mevcut sisteme göre emekli olana göre daha düşük aylık bağlanacak. 25 yıl üstünde çalışanlar her ilave yıl için artan oranlarda emekli aylığına hak kazanacak.
90 gün prim ödemeyen yararlanamayacak
Sigortalının ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlık yardımlarından yararlanabilmeleri için, tedavi için başvurulan tarihten önce, son 1 yıl içinde 90 gün prim ödemiş olması ve kimlik göstermesi gerekecek. 18 yaşın altındakiler ve yardıma muhtaç olanlar, acil durumlar, bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklar, analık hali ile iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde bu şartlar aranmayacak.
İlk başvuru aile hekimine yapılacak
Sağlık kurum ve kuruluşları, birinci, ikinci ve üçüncü basamak olarak sınıflandırılacak. Sigortalı ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler, sevk zincirine uygun hareket etmek zorunda olacak. Sevk zinciri kapsamında ilk olarak aile hekimine başvurulacak. İş kazası ve meslek hastalığı ile acil haller dışında aile hekiminden sevk alınmaksızın yapılan başvurulara ilişkin giderler karşılanmayacak.
Sözleşmesiz kurumdan sağlık hizmeti alınabilecek
Sağlık yardımlarında karşılanacak bedelleri, Sağlık Yardımları Fiyatlandırma Komisyonu belirleyecek. GSS tarafından sağlık hizmeti üretilmeyecek, sözleşmelerle satın alınacak. Sözleşmeli sağlık hizmeti sunucuları, otelcilik hizmeti dışında hastalardan fark alamayacak.
Sözleşmesiz sağlık hizmet sunucularına gitmeyi tercih edenler, buralara sözleşmeli yerlere ödenen tutarın yüzde 70''i kadarını ödeyecek. GSS''yi yönetecek kurumun bütçesinin yüzde 5''i, koruyucu sağlık hizmetlerine ayrılacak.
Katılım, asgari ücreti geçmeyecek
Ayakta tedavide hekim ve diş hekimi muayenesi için 2 YTL, ayakta tedavide verilen ilaçlar için yüzde 10 - 20 arasında; ortez, protez, iyileştirme araç ve gereçleri için yüzde 10 - 20 arasında, ayaktan veya yatarak sağlanan diğer sağlık hizmetleri için yüzde 1 oranında katılım payı alınacak. Ancak katılım payı, net asgari ücreti geçemeyecek.
Yüzde 12.5''lik primin yüzde 7.5''i işverenden
GSS için yüzde 12.5 oranında prim ödenecek. Bunun yüzde 0.5''i iş kazası ile meslek hastalığı primi olacak. Ödenecek yüzde 12.5 oranındaki primin yüzde 5''i çalışan, yüzde 7.5''i ise işveren hissesi olarak uygulanacak.
Emeklilerden sağlık hizmeti için prim alınmayacak, aylıklarından kesinti yapılmayacak.
Sahtecilikte kaybın beş katı kadar ceza
Sağlık hizmeti sunulmadığı halde fatura çıkaranlar, belgeleri gerçeğe aykırı düzenleyenler, sağlık hizmetine hak kazanmayan kişilere sundukları hizmetleri fatura edenler hakkında ceza kovuşturması yapılacak. Bu fiiller nedeniyle yersiz ödetilen tutar geri alınarak, 5 katı idari para cezası uygulanacak, ayrıca sağlık hizmeti sunucularının sözleşmeleri 1 yıl içinde ikinci tekrarında 6 ay süreyle feshedilecek. Katılım paylarını tahsil etmeyen sağlık hizmeti sunucularına, tahsil edilmeyen payın 10 katı para cezası uygulanacak. Tekrarında para cezası yanı sıra hizmet satın alma 3 ay süreyle feshedilecek.
Kapsam dışındakiler isteğe bağlı sigorta olacak
Zorunlu sigortalılık, süreksiz çalışanları, tarımda kendi nam ve hesabına çalışanları, gelir vergisinden muaf olanları, ev hizmetlerinde çalışanları, aylık kazançları prime esas asgari aylık kazancın altında olanları kapsamayacak. Kapsam dışındakiler isteğe bağlı sigortadan yararlanabilecek.
İsteğe bağlı sigorta prim oranları, prime esas kazanç taban ve tavanı arasında kalmak kaydıyla, sigortalılar tarafından belirlenecek tutar üzerinden yüzde 20 olarak uygulanacak. İsteğe bağlı sigortalıların hizmet süreleri, prim ödemeye başladıkları andan itibaren işlemeye başlayacak. İsteğe bağlı sigortalılık için GSS priminin de ödenmesi gerekecek.
Devletin emekliye prim katkısı yüzde 5 olacak
Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları için prim oranı yüzde 20 olacak. Bunun yüzde 9''unu sigortalı, yüzde 11''i ni işveren ödeyecek. Kısa vadeli sigorta kolları için prim oranı yüzde 1 olacak ve tamamını işveren ödeyecek. Kendi nam ve hesabına çalışanlar için bu oran yüzde 0.5 olarak uygulanacak.
Yüzde 20 olan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primine ilave olarak, devlet de ayrıca yüzde 5 sosyal güvenlik katkı primi ödeyecek. Bütün ücret ve aylıklar, zam ve tazminatlar prime tabi olacak. Prime esas kazanç tabanı, yürürlükteki asgari ücretin brüt tutarı, tavanı ise tabanın 6.5 katı olarak uygulanacak.
Cenaze yardımı asgari ücretin üç katı kadar
Kadın sigortalılara ve sigortalı erkeğin sigortalı olmayan karısına doğum yapmaları halinde 6 ay süreyle brüt asgari ücretin 6''da 1''i oranında emzirme yardımı verilecek. Evlenme yardımı iş kazası ve meslek hastalığı ya da ölüm sigortasından aylık almakta olan eş ve çocuklardan evlenenlere 1 defa olmak üzere aylık veya gelirlerinin 1 yıllık tutarı olarak verilecek. Cenaze yardımı, ölen sigortalının ailesine brüt asgari ücretin 3 katı tutarında ödenecek.
2035''e kadar emeklilik yaşında değişiklik olmayacak
2035''e kadar emeklilik yaşı değiştirilmeyecek, 2036''dan itibaren kademeli artış olacak. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, ilk defa sigortalı olacak kadınlar için 58, erkekler için 60 yaşını doldurma ve en az 25 yıl (9 bin gün) prim ödenmiş olması koşuluyla yaşlılık aylığı bağlanacak. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olup, 9 bin gün ödeyemeyenler, yaşlılık aylığı için gerekli olan minimum yaş hadlerine 3 yaş daha eklenmek ve 5 bin 400 gün prim ödenmek suretiyle yaşlılık aylığına hak kazanabilecek.
Ağır veya tehlikeli işlerde çalışanlara geçirdikleri her yıl için çalışma sürelerine ayrıca 90 gün ile 120 gün arasında ilave edilecek.
Çalışılamayan eksik günler için borçlanma
Ücretsiz analık süreleri, kısmi çalışma durumu, askerlik süresi, aylıksız izin süreleri,avukatlık staj sürelerini, grev ve lokavtta geçen sürelerini, herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınıp, bu suçtan beraat edenler bu sürelerini borçlanabilecek. Yurtdışındayken, sadece çalışılmış süre borçlanılabilecek.
Emekli destek pirimi öderse, aylığı kesilmeden çalışacak
Çalışma gücünün 3''te 2''sini veya kazanma gücünün yüzde 66''sını kaybedenler en az 10 yıl (3 bin 600 gün) prim ödemek koşuluyla malullük sigortasından yararlanabilecek. Malullük veya yaşlılık aylığı alırken tekrar sigortalı olarak bir işte çalışmaya başlayanlar yüze 33.5 oranında sosyal güvenlik destek primi öderse aylıkları kesilmeyecek.
5 yıl prim ödeyene ölüm aylığı bağlanacak
Ölüm aylığı en az 5 yıl (1800 gün) prim ödenmiş olması halinde hak sahiplerine bağlanacak. Evli olmayan kız çocuklara sigortalı olarak çalışmamaları veya kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almamaları koşuluyla yaş sınırı olmaksızın; erkek çocuklara 18 yaşına, ortaöğretim yapmaları halinde 20 yaşına, yükseköğrenim görmeleri durumunda ise 25 yaşına kadar ölüm aylığı bağlanacak.
(MİLLİYET)
Güncellenme Tarihi : 17.3.2016 11:13
