Putin'e muhalif isimlerin akıbeti tekrar gündemde

İki ay önce Kremlin yönetimine 'silahlı isyan' girişiminde bulunan ve dün Moskova yakınlarında uçağı düşen paralı asker grubu Wagner'in lideri Yevgeniy Prigojin'in ölümü, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e muhalif olup şüpheli şekilde ölen ya da ölümle karşı karşıya gelen isimleri akıllara getirdi.

Putin'e muhalif isimlerin başına gelen kaza ve ölümler geçmişte çokça gündem olmuştu.

Rusya'nın başkenti Moskova yakınlarında dün akşam saatlerinde düştüğü açıklanan uçağın içinde haziran ayında Rusya yönetimine karşı 'silahlı isyan' teşebbüsünde bulunan Rus paralı asker grubu Wagner'in kurucusu ve lideri Yevgeniy Prigojin, Wagner kurucuları arasında adı geçen Dmitriy Utkin ve beş diğer Wagner savaşçısının daha olduğu açıklandı. Kremlin'den henüz olaya ilişkin resmi bir açıklama gelmezken, yaşanan bu olay Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e muhalif olup şüpheli şekilde hayatını kaybeden ya da ölümün eşiğine gelen isimleri akıllara getirdi.

Peki, bu isimler kimdi ve neler yaşamışlardı?

Aleksey Navalni

Aleksey Navalni

BBC Türkçe'nin aktardığına göre, Rusya'nın en önde gelen muhalefet lideri Aleksey Navalni, Batılı uzmanların sinir gazı Noviçok olduğu sonucuna vardığı bir maddeyle Sibirya'da zehirlendikten sonra Ağustos 2020'de tedavi için Almanya'ya uçtu. Kremlin, olayla bağlantılı olduğu iddialarını reddetti. Navalni, 2021'de Rusya'ya gönüllü olarak dönderek, dünya çapında takdir kazandı. Ülkeye varır varmaz tutuklandı. Şu anda siyasi amaçlı olduğunu savunduğu çeşitli suçlamalar nedeniyle hapishanede. Navalni’nin muhalif siyasi hareketi yasa dışı ve 'aşırılıkçı' ilan edildi. Rusya'daki bir mahkeme bu ay, Navalni’nin hapis cezasını 19 yıl daha uzatarak, onu ülkedeki en ağır hapishane koşullarından birine mahkum etti.

Sergeiy Skripal

Sergeiy Skripal

Devlet sırlarını İngiliz istihbaratına aktaran eski bir Rus çifte ajan olan Sergeiy Skripal ve kızı Yulia, Mart 2018'de İngiltere’deki Salisbury kentindeki bir alışveriş merkezinin dışındaki bir bankta baygın halde bulunmuştu. İkili durumları kritik halde hastaneye kaldırıldı ve İngiliz yetkililer, onların 1970'ler ve 1980'lerde Sovyet ordusu tarafından geliştirilen bir grup sinir gazı olan Noviçok ile zehirlendiklerini söyledi. Her ikisi de hayatta kaldı. Rusya, zehirleme olayında rolü olduğu iddialarını reddetti ve İngiltere'nin Rusya karşıtı histeriyi kışkırttığını söyledi.

Vladimir Kara-Murza

Vladimir Kara-Murza

Rus muhalif aktivist Vladimir Kara-Murza, 2015 ve 2017 yıllarında kendisini zehirlemeye yönelik girişimlerde bulunulduğuna inandığını söyledi. Reuters tarafından görülen tıbbi raporlara göre, daha sonra bir Alman laboratuvarı Murza'da yüksek düzeyde cıva, bakır, manganez ve çinko buldu. Moskova rolü olduğu iddiasını reddetti.

Aleksender Litvinenko

Aleksender Litvinenko

İngiliz yetkililer, eski bir KGB ajanı ve Putin'in muhalifi Aleksender Litvinenko'nun 2006 yılında Londra'daki Millennium Hotel'de nadir ve güçlü bir radyoaktif izotop olan polonyum-210 karıştırılmış yeşil çay içtikten sonra 43 yaşında öldüğünü söyledi. İngiliz soruşturması 2016'da Putin’in muhtemelen cinayete onay verdiği sonucuna vardı. Kremlin olayla ilgisi olduğu iddiasını reddetti. Kıdemli bir İngiliz yargıç tarafından yürütülen soruşturma, cinayetin muhtemelen Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) tarafından yönlendirilen bir operasyonun parçası olarak, eski ajanın KGB dönemindeki koruması Andrei Lugovoy ve bir diğer Rusya vatandaşı olan Dmitri Kovtun tarafından gerçekleştirildiğini ortaya çıkardı. Litvinenko, zehirlenmesinden altı yıl önce Rusya'dan İngiltere'ye kaçmıştı.

Aleksander Perepilichnyy

Aleksander Perepilichnyy

44 yaşındaki Rusya vatandaşı, Kasım 2012'de koşuya çıktıktan sonra İngiltere'nin başkenti Londra dışındaki özel güvenlikli bir sitede bulunan lüks evinin yakınında ölü bulundu. Aleksander Perepilichnyy, Rusya’daki kara para aklama sistemine ilişkin İsviçre’de yürütülen bir soruşturmaya yardım ettikten sonra 2009 yılında İngiltere'ye sığındı. Ani ölümü, öldürülmüş olabileceği ihtimalini gündeme getirdi. İngiliz polisi, nadir görülen bir zehirle öldürülmüş olabileceği şüphesine rağmen, cinayet ihtimalini dışladı. Soruşturma öncesi duruşmada, midesinde sarı yasemin bitkisinden gelen nadir ve ölümcül bir zehrin izlerinin bulunduğu açıklandı. Perepilichnyy, popüler bir Rus yemeği olan ve kuzukulağı içeren büyük bir kase çorba içmişti. Rusya ilgisi olduğu iddiasını reddetti.

Viktor Yuşçenko

Viktor Yuşçenko

O zamanlar Ukraynalı bir muhalefet lideri olan Viktor Yuşçenko, Moskova yanlısı Başbakan Viktor Yanukoviç'e karşı Batı yanlısı bir listeyle yarıştığı 2004 başkanlık seçimleri kampanyası sırasında zehirlenmişti. Yuşçenko, Ukrayna istihbarat teşkilatından yetkililerle Kiev dışında akşam yemeği yerken zehirlendiğini söyledi. Rusya ilgisinin olmadığını söyledi. Vücudunun normalde mevcut olandan 1000 kat daha fazla dioksin içerdiği bulundu. Zehirlenme nedeniyle yüzü ve vücudu şekil değiştirdi ve sonrasında onlarca ameliyat geçirdi. Ukrayna Yüksek Mahkemesi'nin 'Turuncu Devrim' olarak adlandırılan sokak protestoları sırasında Viktor Yanukoviç'i kazanan ilan eden sonuçları reddetmesinin ardından tekrarlanan seçimlerde cumhurbaşkanlığını kazandı.

Anna Politkovskaya

Anna Politkovskaya

İnsan hakları ihlallerini haber yapan gazeteci Anna Politkovskaya, 7 Ekim 2006'da süpermarketten eve döndükten sonra Moskova'daki dairesinin önünde vurularak öldürüldü. 48 yaşındaki iki çocuk annesi Politkovskaya'nın öldürülmesi Batı'da büyük tepkiye neden oldu ve Rusya'da çalışan muhabirlere yönelik tehlikelere dikkati çekti.

Rusya-Ukrayna savaşının 24 Şubat 2022'de başlamasının ardından, nisan ayında bir hafta içinde iki Rus milyarder, Rusya ve İspanya’daki lüks evlerinde ölü bulunmuştu. Bu isimler, Sergey Protosenya ve Vladislav Avaev'di. Ölümlerinde Putin yönetiminin payı olduğunu söylemek için yeterli kanıt olmasa da bu ölümler de 2014’ten bu yana şüpheli şekilde ölen çok sayıda Rus gazeteci ve muhalif siyasetçi oligarkları akıllara getirmişti.

Şüpheli şekillerde ölen diğer dört isim ise milyarder Vasili Melnikov, Ukrayna doğumlu petrol zengini Mihail Watford, Gazprom yöneticisi Alexander Tyulyakov ve Gazprom’da üst düzey yönetici olan Leonid Şulman'dı. Kalle'nin ifade ettiği üzere, "Oligarkların şüpheli ölümlerini adli tıp çalışanları ve polis 'intihar' diye adlandırdığı ve ölümlerde yeterli kanıt olmadığı için Rusya’yı tamamen suçlamak bir hayli zor. Ancak arka arkaya gelen ölümler tesadüf olamayacak kadar şüphe çekici"ydi.